Występujące u dzieci i młodzieży o normie intelektualnej fragmentaryczne zaburzenia w rozwoju funkcji percepcyjno- motorycznych- zwłaszcza, gdy są wielozakresowe i nasilone- to pewnego rodzaju niepełnosprawności. Dlatego tacy uczniowie wymagają odmiennego traktowania w procesie dydaktyczno- wychowawczym. Dotyczy to zarówno doboru odpowiednich środków zaradczych, jak dostosowania wymagań i sposobu oceniania do ogólnych możliwości ucznia i jego ograniczeń percepcyjnych. Zakłócenia funkcji percepcyjno- motorycznych i ich integracji wywołują specyficzne kłopoty w opanowaniu umiejętności czytania i pisania, a w okresie nauki późniejszej manifestują się też innymi charakterystycznymi objawami. Dla określenia rodzaju poszczególnych trudności funkcjonują trzy pojęcia: dysleksja, dysortografia i dysgrafia.
- Dysleksja jest to zaburzenie w opanowaniu umiejętności czytania, polegająca na niemożności powiązania dźwięków z prawidłowo rozpoznaną literą. Dysleksja wyraża się w zniekształcaniu odczytywanych wyrazów, przestawianiu kolejności liter w wyrazie, opuszczaniu i dodawaniu liter podobnych wzrokowo, trudnościach w rozumieniu i zapamiętywaniu treści czytanego tekstu.
- Dysortografia jest to zaburzenie poprawności pisania polegające na występowaniu w pisaniu błędów ortograficznych i innych, takich jak opuszczanie, dodawanie i przestawianie liter w wyrazach, mylenie liter będących odpowiednikami głosek zbliżonych słuchowo i wzrokowo, łączna lub rozdzielna pisownia wyrazów, stosowanie dużej lub małej litery , opuszczanie drobnych elementów liter.
- Dysgrafia jest to zaburzenie strony graficznej pisma- wzmożona męczliwość ręki, wolne tempo pisania, litery zniekształcone, chwiejne, różnej wielkości, liczne skreślenia poprawki, pismo trudne do odczytania.
Przyczyny występowania trudności dyslektycznych:
- dysharmonie rozwojowe
- podłoże emocjonalne
- mikrouszkodzenia układu nerwowego
- uwarunkowania genetyczne
Ze względu na bezpośrednią przyczynę w postaci dysfunkcji analizatorów korowych można mówić o różnych trudnościach dyslektycznych dzielących się na trzy podstawowe grupy: zaburzenia typu: słuchowego, wzrokowego, ruchowego, oraz zaburzenia mieszane. Symptomy przejawiających się trudności w nauce
Zaburzenia w pisaniu
- trudności w pisaniu ze słuchu
- mylenie liter b- p, d- b, u- n, m- w, s- z, dz- c, sz- z, o- a, ł-1-1, ę-e
- trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność
- nie różnicowanie ę- en- e, ą- om
- opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek cząstek wyrazów
- przestawianie liter w wyrazach
- przestawianie szyku dyktowanych wyrazów
- błędy typowo orograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej
- zniekształcanie graficznej strony pisma
- wolne tempo pisania H.
Zaburzenia w czytaniu
- wolne tempo
- błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zmiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów
- trudności we właściwej intonacji czytanej treści
- trudności w zrozumieniu przeczytanej treści
- odpoznawanie napisów po cechach przypadkowych
- opuszczanie całego wiersza
- zmiana kolejności liter i wyrazów
- niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego
Trudności występujące w nauce innych przedmiotów
- Trudności w rysowaniu jako czynności
- trudności w rozplanowaniu rysunku
- zbyt silny lub zbyt słaby nacisk ołówka
- zmiany kierunku w rysunkach
- Trudności w nauce języków obcych, które cechuje znaczna rozbieżność między wymową a pisownią wyrazów
- symptomy takie jak w języku polskim
- Trudności w uczeniu się pamięciowym
- tabliczka mnożenia
- nauka wierszy –
- ciągi słowne (np. nazwy miesięcy, dni tygodnia)
- trudności w nauce geografii
- utrudnione czytanie mapy
- niewłaściwa orientacja w stronach świata
- Trudności w nauce geometrii
- zmiany kierunku w rysunkach geometrycznych
- zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej
- trudności w rozumieniu pojęć geometrycznych
- Trudności występujące na lekcjach wych. Fizycznego
- błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń spowodowane słabą orientacją w schemacie ciała przestrzeni
- obniżona sprawność ruchowa
- nierównomierna koncentracja uwagi i wolne tempo pracy (nienadążanie na klasówkach i dyktandach za tempem klasy )
Ogólnie słowem dysleksja określa się zespół zaburzeń percepcji: wzrokowej, słuchowej i ruchowej , oraz pamięci i uwagi, z którymi wiążą się trudności w nauce. Dziecko wykazujące wyżej wymienione objawy powinno zostać przebadane przez psychologa lub pedagoga i poddane terapii. Reedukacja oznacza pracę wyrównawczą z dziećmi dyslektycznym, mająca na celu wyrównanie braków w rozwoju psychomotorycznym dziecka, oraz opanowanie przez nie podstawowych umiejętności czytania i pisania, by umożliwiało to dalszą naukę dziecka w szkole. W czasie ćwiczeń reedukacyjnych realizuje się następujące działania terapeutyczne:
- usprawnianie zaburzonych procesów psychomotorycznych
- usuwanie wad wymowy ( ćwiczenia logopedyczne )
- ćwiczenia sprawności czytania i pisania
- oddziaływania psychoterapeutyczne ogólnie uspokajające a równocześnie aktywizujące
- dziecko do nauki.
W czasie terapii bardzo ważna jest akceptacja rodziców dla starań dziecka, oraz systematyczne uczęszczanie na na zajęcia reedukacyjne. Opinie o stwierdzonej dysfunkcji należy zanieść do szkoły — a nauczyciel jest zobowiązany obniżyć wymagania edukacyjne i dostosować je do możliwości ucznia - według Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19. 04. 1999 roku w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych -DZIENNIK USTAW 1999 NR 41 POZ. 413, & 6 PUNKT 1. Wskazania do pracy z dzieckiem dyslektycznym w klasie: W CZYTANIU:
- Nie zwracać uwagi na dykcję i interpunkcję - ważne by dziecko czytało.
- Nie oceniać tempa czytania ( często występuje nierytmiczność ).
- Ograniczać ilość tekstu zadawanego do domu
- Nie polecać do przeczytania nowego tekstu w klasie - nie stwarzać sytuacji stresujących dziecko.
- Nie zwiększać napięć emocjonalnych wywołaniem do tablicy
W PISANIU:
- Nie wracać uwagi na stronę graficzną pisma.
- Umożliwiać dziecku pisanie w tempie dostosowanym do możliwości.
- Nie ponaglać, nie oceniać tempa pisania.
- przy pisaniu ze słuchu wskazane jest dyktowanie indywidualne.
- Ograniczać ilość tekstu do pisania zarówno w szkole , jak i w domu.
- Nie omawiać błędów wobec całej klasy.
OGÓLNE:
- Okresowo zaniechać wystawiania ocen cząstkowych.
- Stosować wiele pochwał jako czynnika motywującego.
- nie porównywać wyników pracy dziecka z wynikami innych, natomiast porównywać z jego poprzednimi.
- Umożliwiać dziecku wykazanie się dobrymi wynikami w zakresie innych umiejętności (plastycznych, muzycznych, sport
Opracowanie: mgr Beata Czapska logopeda BIBLIOGRAFIA
Bogdanowicz M. : O dysleksji. Lublin 1994, "Linea" Danielewicz T., Koźmińska A., Magnusa J.: Terapia uspokajająca i rozwijająca dla dzieci nerwicowych i dyslektycznych. Warszawa 1974, PTHP. Gąsowska T.: Dziecko dyslektyczne - problem dla nauczyciela. Biuletyn ,Języka Polskiego", nr 3/ 4 , Kielce 1968. Gąsowska T., Pietrzak- Stępkowska Z. : Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu. Warszawa 1994, WSIP. Markiewicz J. Zakrzewska B. : Dwutorowa reedukacja dysleksji. "Zagadnienia Wychowawcze " 1971, nr 1. Welchman M.: Dysleksja — odpowiedzi na pytania. Polskie Towarzystwo Dysleksji. Zeszyt nr 1, Gdańsk 1991. |